Ως γνωστόν δεν έχουν βρεθεί Ελληνικά, Ρωμαϊκά και Βυζαντινά εγχειρίδια Οπλομαχίας. Ωστόσο μέσα από την Ελληνικ;ή, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή γραμματεία αντλούμε πληροφορίες αλλά ακόμα και τεχνικές οι οποίες έχουν καταγραφεί και στην πορεία έχουν αφομοιωθεί από τα συστήματα της Ευρωπαϊκής Οπλομαχίας. Μια τέτοια τεχνική που έχει καταγραφεί με λεπτομέρεια είναι ο Θεσσαλικός Ξιφισμός, ο οποίος έχει καταχωρηθεί ως ”μυστικό χτύπημα” και έχει επιβιώσει έως τις μέρες μας στην Ολυμπιακή Ξιφασκία (στο ξίφος ασκήσεως, και έως πριν λίγο καιρό και στο ξίφος μονομαχίας).

Η τεχνική αυτή καταγράφεται στις Φοίνισσαις του Ευριπίδη (στιχ. 1356 κ.ε) με κάθε λεπτομέρεια. Η επική αυτή μονομαχία ξεκίνησε με τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη, τους γιούς του ηλικιωμένου Οιδίποδα, αρματωμένοι με χάλκινα όπλα, να πέρνουν θέση ανάμεσα στους δύο αντιπάλους στρατούς.

Αφού στάθηκαν στην απαιτούμενη απόσταση και προσευχήθηκαν στους θεούς, ετοιμάστηκαν για την μονομαχία. Η μονομαχία ξεκίνησε με την ρίψη ενός πυρσού στο έδαφος.

Αρχικά εφόρμησαν ο ένας στον άλλον με τις λόγχες τους να είναι προτεταμένες εμπρός. Οι επιθέσεις με τις λόγχες τους όμως έπεφταν πάνω στις ασπίδες τους, με αποτέλεσμα οι δορατισμοί να καταλήγουν χωρίς αποτέλεσμα.

Μόλις ο ένας έβλεπε τα μάτια του αντιπάλου του να φαίνονται πάνω από την περίμετρο της ασπίδας του, τότε εξαπέλυε δορατισμό με την αιχμή της λόγχης του με σκοπό να χτυπήσει τον αντίπαλο του στους οφθαλμούς. Άλλες φορές κάποιος άφηνε όλο το κεφάλι ακάλυπτο, οπότε πάλι ο έτερος εκτελούσε δορατισμό για να πλήξει τον αντίπαλο του στο στόμα. Προφανώς μόνο τα μάτια και το στόμα ήταν στόχος αφού και το κράνος έδινε προστασία. Όμως πάντα οι επιθέσεις σταματούσαν στην ασπίδα του αμυνόμενου. Έτσι «τα δόρατα παραμένον αργά» όπως έγραψε ο ποιητής.

Κάποια στιγμή ο Ετεοκλής απώθησε με το πόδι του μια πέτρα που υπήρχε στο έδαφος και τον εμπόδιζε, ενώ του χαλούσε την ισορροπία. Άφησε έτσι με αυτή την κίνηση κατά λάθος ένα μέρος του ποδιού του ακάλυπτο από την προστασία της ασπίδας. Ο αδελφός του τότε, ο Πολυνείκης, βλέποντας το άνοιγμα που άφησε ο Ετεοκλής έκανε ένα δορατισμό και διαπέρασε με την αιχμή την κνήμη του αντιπάλου του. Με τον τραυματισμό του Ετεοκλή, το στράτευμα των Δαναΐδων άρχισε να αλαλάζει για την επιτυχημένη επίθεση του αρχηγού αυτών.

Την στιγμή όμως που ο Πολυνείκης προσπαθούσε να επανέλθει στην φύλαξη, άφησε ακάλυπτο τον ώμο του. Έτσι σε δεύτερο χρόνο ο Ετεοκλής επιχείρησε δορατισμό στο άνοιγμα αυτό που άφησε ο αδελφός του και τον τραυμάτισε στο στέρνο, έτσι έφερε μεγάλη χαρά στους στρατιώτες του, τους Καδμείους, όμως αυτό έκανε να σπάσει η άκρη της αιχμής του δόρατος.

Χωρίς να χάσει χρόνο πήρε από κάτω μια κοτρώνα και την πέταξε εναντίον του Πολυνίκη με το οποίο σπάει το δόρυ του!

Έτσι και οι δύο ήταν ισόπαλοι και χωρίς κοντάρι.

Χωρίς να χρονοτριβήσουν έσυραν τα ξίφη τους έξω από τις θήκες και επιτέθηκαν ο ένας στον άλλον. Οι αντίπαλοι χτυπούσαν πότε με τα ξίφη τους και πότε με τις ασπίδες τους και γίνονταν πολύς ταραγμός.

Μέσα σε αυτήν την σφοδρή συμπλοκή, ο Ετεοκλής κατάφερε να αντιληφθεί την κατάλληλη στιγμή και εξετέλεσε με ταχύτητα και με επιτυχία, ένα από τα ιδιαίτερα χτυπήματα, που οι διακεκριμένοι Οπλομάχοι τα ονομάζουν σοφίσματα ή μυστικά χτυπήματα.

Ο Ετεοκλής κατάφερε να επιβληθεί στον πόνο του τραυματισμένου ποδιού του, έτεινε ταχύτατα προς τα πίσω το αριστερό του σκέλος τελείως τεταμένο, και καλύπτοντας με την ασπίδα του επαρκώς την μπροστινή επιφάνεια του σώματος του, προβάλλοντας συγχρόνως το δεξιό σκέλος, εξίφισε χαμηλά (κάτω από την ασπίδα) και έπληξε τον Πολυνίκη στην κοιλιά, ενώ ώθησε ορμητικά το ξίφος από τον αφαλό μέχρι την σπονδυλική στήλη.

Και έτσι ο Πολυνείκης έπεσε στο έδαφος θανάσιμα πληγωμένος.

Ο Ξιφισμός αυτός καλείται Θετταλόν Σόφισμα ή Θεσσαλικός Ξιφισμός. Διατηρήθηκε στην Οπλομαχία των αρχαίων Ελλήνων, των Ρωμαίων και των Βυζαντινών, ενώ αποτέλεσε για πολλά χρόνια επί των Μυστικών Ξιφισμών (Γαλλικά : Bottes Secretes ) των εξ επαγγέλματος μονομάχων και δασκάλων των όπλων.

Η Ιταλική σχολή Ξιφασκίας τον διατήρησε ως τον 20ο αιώνα με την ονομασία Passata Sotto ενώ πέρασε σταδιακά και στις άλλες σχολές και χρησιμοποιείται έως τις μέρες μας.

Η Passata sotto φυσικά δεν γίνεται με χρήση ασπίδας, αλλά έχει κάμψη του ξιφίζοντος , προς τα εμπρός, ώστε το ελεύθερο αριστερό χέρι να στηρίζεται στο έδαφος, για να ανακόψει την πτώση αλλά και για να βοηθήσει στην έγερση του ξιφομάχου από την θέση αυτή, ο δε κορμός και το δεξί χέρι που φέρει το ξίφος βρίσκονται στην προέκταση του οπίσθιου σκέλους. Ωστόσο σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς το ελεύθερο χέρι δεν επιτρέπεται να ακουμπά στο έδαφος.

Για την ιστορία, ο Ετεοκλής ενώ πίστευε ότι είχε σκοτώσει τον αδελφό του πήγε να του πάρει τα όπλα όπως ήταν συνηθισμένο, όμως ο Πολυνίκης τον τρύπησε με το σπαθί του στο ήπαρ και έτσι εξέπνευσαν  ταυτόχρονα ο ένας δίπλα από τον άλλον. Έτσι έκρινε το ξίφος το μέλλον.

Βιβλιογραφία: α. Φοίνισσαις, Ευριπίδου, β. Ημερολόγιο της μεγάλης Ελλάδος, Η Οπλομαχία και άι Μονομαχίαι των αρχαίων Ελλήνων, Ι.Ε.Χρυσαφης Διευθυντής Υπουργείου Παιδείας, γ. Η αρχή του μονομαχείν, Αδόλφου Ταβερνιέ

Σκίτσα του Στυλιανού Αφεντάκη μέλους και Ξιφομάχου της Ακαδημίας Ιστορικών Ευρωπαϊκών Πολεμικών Τεχνών “Λέοντες”