Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1890 στη Σμύρνη, όταν νεαροί από επιφανείς ελληνικές οικογένειες της πόλης αποφάσισαν να ιδρύσουν το Μουσικό και Γυμναστικό Σύλλογο «Ορφεύς».

Το 1893, από τα μέλη του Ορφέα που ήθελαν ο σύλλογος να ασχολείται κυρίως με τον αθλητισμό, ιδρύεται ο νέος Σύλλογος με το όνομα «Γυμνάσιον» με σκοπό την ανάπτυξη και διάδοση του Γυμναστικού αθλήματος.

Ο Σύλλογος αυτός διοργανώνει αθλητικούς αγώνες που τους αποκαλεί «Δημόσιους» οι δημοσιογράφοι όμως της Σμύρνης τους ονόμασαν από τότε «Πανιώνιους». Οι «Πανιώνιοι Αγώνες» τελέσθηκαν 19 φορές από το 1896 μέχρι το 1922. Μάλιστα ο σύλλογος είχε και ενεργή συμμετοχή στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν στην Αθήνα.

Η κοινή συμμετοχή αθλητών από τα δύο σωματεία στους διάφορους αγώνες ως εκπροσώπων της Σμύρνης, είχε αποτέλεσμα την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων και οδήγησε τελικά στην επανένωση των δύο ομογάλακτων σωματείων τον Οκτώβριο του 1898. Είχε προηγηθεί νωρίτερα κατά το ίδιο έτος η από κοινού διοργάνωση των Β΄ Πανιώνιων Αγώνων. Τους Δημόσιους Αγώνες που καθιέρωσε το Γυμνάσιον το 1896, οι δημοσιογράφοι της πόλης τους αποκαλούσαν Πανιώνιους Αγώνες, με αποτέλεσμα να καθιερωθεί η ονομασία και τελικά να αποτελέσει το όνομα του συλλόγου που προέκυψε το 1898 από την επανασύνδεση του Ορφέα με το Γυμνάσιο.

Έτσι το νέο σωματείο ονομάστηκε Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης. Ως χρώματα του συλλόγου ορίστηκαν το κυανό και το ερυθρό, χρώματα που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας σε ποικίλες εκδηλώσεις. Πάντως μετά την καταστροφή της Σμύρνης τα χρώματα για κάποιους πήρανε βαθύτερη ερμηνεία. Το ερυθρό είναι το αίμα των Ελλήνων που χύθηκε στο διωγμό και το κυανό, το χρώμα της Ελλάδας ή/και του Αιγαίου που διέσχισαν οι πρόσφυγες. Ει­κο­σι­τέσ­σε­ρις α­θλη­τές του συλ­λό­γου ή πε­θαί­νουν η­ρω­ϊ­κά στο πε­δί­ο της μά­χης ή βρί­σκουν μαρ­τυ­ρι­κό θά­να­το στα χέ­ρια των σφα­γέ­ων. Ο Πα­νιώ­νιος μπαί­νει στα κα­ρά­βια της φυ­γής, μα­ζί με τον ελ­λη­νι­σμό και μα­ζί κα­τα­φεύ­γουν στα ατ­τι­κά χώ­μα­τα.

Το 1902 ο Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης ιδρύει την πρώτη σχολή γυμναστών. Από όλη την Ελλάδα οι εφορίες των σχολείων στέλνουν δασκάλους και δασκάλες στη Σχολή για την εκμάθηση της Σουηδικής Γυμναστικής, ενώ δύο χρόνια αργότερα, το Α΄ Πανελλήνιο εκπαιδευτικό Συνέδριο που συνήλθε στην Αθήνα απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο και Δίπλωμα Τιμής στον Π.Γ.Σ.Σ. για την συμβολή του στην αθλητική διαπαιδαγώγηση.

Τα χρόνια που ακολουθούν μέχρι την καταστροφή της Σμύρνης από τους Τούρκους, ο Πανιώνιος δημιούργησε την πρώτη ομάδα βόλεϊ (1913), εισάγοντας το άθλημα της πετοσφαίρισης στον ελλαδικό χώρο, ενώ ταυτόχρονα με την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη, δημιούργησε ομάδα μπάσκετ (1919), οργανώνοντας μάλιστα πρωτάθλημα στη Σμύρνη.

Αρωγός στην προσπάθεια του Πανιωνίου για ανάπτυξη του αθλητισμού στη Σμύρνη, υπήρξε ο εθνομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (σκοτώθηκε από τους Τούρκους στις 27 Αυγούστου 1922). Με ενέργειες του Χρυσοστόμου δημιουργήθηκε στη Σμύρνη το γήπεδο του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης, έχοντας μάλιστα αρνηθεί δάνειο 100.000 χρυσών λιρών που του προσέφεραν οι Άγγλοι. Συγκεκριμένα, με εισήγηση του μητροπολίτη Χρυσόστομου η Δημογεροντία και η Κεντρική Επιτροπή παραχώρησαν έκταση 105 στρεμμάτων, αν και είχαν δελεαστική προσφορά 100.000 λιρών από Άγγλους, για να την πουλήσουν. Εκεί κτίστηκε το νέο στάδιο του συλλόγου, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1912 στους ΙΔ΄ Πανιώνιους Αγώνες. Το νέο στάδιο περιλάμβανε στίβο περιμέτρου 334 μέτρων, γήπεδο ποδοσφαίρου διαστάσεων 95×65 μ., γυμναστήριο εξοπλισμένο με σύγχρονα όργανα, εξέδρα για 7.000 θεατές, αποδυτήρια και γραφεία.

Ο «Ιστορικός» έγινε πρόσφυγας το 1922. Η Μικρασιατική Καταστροφή, τον έφερε στην Αθήνα και του παραχωρήθηκε ένα δωμάτιο στα αποδυτήρια του Παναθηναϊκού Σταδίου, απ` όπου άρχισε η ανασυγκρότηση και ανασύσταση όλων του τμημάτων του συλλόγου.

«Ο Πανιώνιος είναι ιδέα και οι ιδέες δεν πεθαίνουν ποτέ», έλεγε ο τότε πρόεδρος του συλλόγου, Δημητρός Δάλλας, κάτι που αποδείχθηκε περίτρανα με το πέρασμα των χρόνων, αφού η ομάδα της Νέας Σμύρνης αποτελεί σύλλογο-στολίδι για τον ελληνικό αθλητισμό, με πολλούς και ένθερμους υποστηρικτές σε όλη την Ελλάδα.

Σήμερα, 133 χρόνια μετά, το καμάρι της προσφυγιάς, ζει μέσα κλίμα αναγέννησης. Με το ποδόσφαιρο να βρίσκεται στη Γ’ Εθνική και να δείχνει έτοιμο για την επιστροφή στις επαγγελματικές κατηγορίες, το μπάσκετ να δείχνει όχι απλά έτοιμο, αλλά για πολλούς να έχει ήδη επιστρέψει, με τις μεταγραφικές «βόμβες» και τον Ερασιτέχνη να βρίσκεται σε… άκρως πανιώνια χέρια και τα τμήματά του, να αποπνέουν απόλυτη υγεία, άπαντες στη Νέα Σμύρνη και όχι μόνο, ελπίζουν σε καλύτερες μέρες, μέρα που αρμόζουν, στον «Ιστορικό» Πανιώνιο.

Γιατί όπως λένε και οι ίδιοι: «Γιατί μονάχα, η Πανιωνάρα μου ομορφαίνει τη ζωή»…