Ένα μεγάλο μέρος Ελλήνων έχει την απορία για το πως ξιφομαχούσαν οι εκπληκτικοί μαχητές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας της μέσης περιόδου, όπως οι ακρίτες, οι κατάφρακτοι, οι αθάνατοι, οι ικανάτοι και πως εκπαιδεύονταν. Παράλληλα γεννάται το ερώτημα για τον εξοπλισμό και ιματισμό που είχαν.
Πάνω σε όλα αυτά μετά από πολλών ετών έρευνες έχουμε κάποιες απαντήσεις.

Στο παρακάτω βίντεο μπορεί να δει κανείς ένα ασκησιολόγιο ξιφομάχου, ο οποίος φέρει σπάθιον ζωστικό, δηλαδή ξίφος. Το σπάθιον είναι ένας τύπος σπαθιού το οποίο είναι η εξέλιξη της σπάθας. Έχει δύο κόψεις και είναι ακονισμένο έως το recaso. Άλλες λάμες έχουν αυλάκι και άλλες όχι. Το αυλάκι δίνει στο σπαθί καλύτερη κατανομή του βάρους και παράλληλα το κάνει ελαφρύτερο. Ο χειροφυλακτήρας είναι μικρός, ενώ έχει διαμορφωθεί πια έτσι ώστε να χρησιμοποιούνται και άλλες λαβές εκτός της λαβής του σφυριού για να κρατάς το σπαθί. Παράλληλα ο αντίχειρας μπορεί να ακουμπά στο recaso ή σε μέρος του χειροφυλακτήρα για καλύτερο έλεγχο ή εκτέλεση άλλων τεχνικών, κάτι που με τα παλαιότερα σπαθιά δεν μπορούσε να γίνει. Η λαβή έχει συνήθως τόσο μήκος ώστε να χωρά μέσα στην παλάμη. Ωστόσο υπάρχουν σπαθιά με μεγαλύτερη λαβή που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και με τα δύο χέρια, όμως δεν έχουν σχέση με τα σπαθιά δύο χεριών του ύστερου μεσαίωνα.

Για την χρήση του σπαθιού οι Βυζαντινοί ακολουθούσαν την παλιά Ρωμαϊκή παράδοση, δηλαδή μάθαιναν να το χρησιμοποιούν σε παράταξη αλλά και έξω από αυτή. Στην παράταξη οι τεχνικές είναι πολύ περιορισμένες, έξω από αυτή υπάρχει πληθώρα τεχνικών ξιφομαχίας. Ανάλογα με τον αντίπαλο και την πανοπλία που φέρει υπάρχουν και ανάλογες τεχνικές. Για παράδειγμα ένα θλαστικό χτύπημα ή κόψιμο δεν θα έκανε πολλά σε έναν μαχητή που φοράει κλιβάνιο. Συνεπώς μάθαιναν να κάνουν επίθεση στα ανοίγματα των πανοπλιών ή προχωρούσαν σε λαβές (η πάλη, το πάμμαχον, το παγκράτιο, η πυγμαχία κτλ ήταν αθλήματα που ποτέ δεν είχαν σταματήσει στην Αυτοκρατορία ενώ είχαν επιρροές και από άλλους λαούς).
Στο βίντεο φαίνεται ο τρόπος ξιφομαχίας των Βυζαντινών της μέσης περιόδου χωρίς πανοπλία αλλά με Βυζαντινό ιματισμό.