Η ικανότητα εστιάσεως είναι σημαντικότατο λειτουργικό χαρακτηριστικό. Οι ικανότεροι αθλητές παγκοσμίως έχουν υπερβολικά αναπτυγμένη την εστίαση, δυνάμενοι να συντονίσουν με επιτυχία την αποδέσμευση των δευτερευόντων στοιχείων, και να επικεντρωθούν αποκλειστικώς σε αυτά που έχουν σημασία και αποδίδουν υπέρ αυτών, ειδικά υπό πίεση. Η εστίασις είναι δεξιότης όπως και κάθε ανάλογη άλλη, κάτι το οποίο σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να την κατανοήσει, να την εμπεδώσει και να την βελτιώσει μέσω πρακτικής εξασκήσεως.

Σε αυτό το σύντομο άρθρο, αναφέρομαι στο τι είναι η εστίασις και πώς επηρεάζει την αθλητική απόδοση. Εξηγώ τις διαφορετικές ζώνες εστιάσεως, διότι δεν μπορούμε να διατηρήσουμε έντονη εστίαση για ένα ολόκληρο παιχνίδι-αγώνα. Μπορούμε όμως να μετακινηθούμε μεταξύ των ζωνών εστιάσεως και να τις χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας.

Οι αθλητικοί ψυχολόγοι τονίζουν την διακριτή διαφορά και το διαφορετικό φάσμα μεταξύ εστιάσεως και συγκεντρώσεως. Μπορούμε να προσδιορίσουμε τη συγκέντρωση ως αντικείμενο σχετικά ευρυτέρας φύσεως, ενώ η εστίασις είναι αρκετά πιο συγκεντρωμένου πεδίου. Η συγκέντρωσις επίσης, έχει μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, ενώ η εστίασις αντιστοίχως αρκετά μικρότερη και εντονότερη. Η συγκέντρωσις είναι ένα είδος στόχου και η εστίασις είναι το κέντρο του στόχου.

Τι είναι η εστίασις και γιατί μας ενδιαφέρει; Προσδιορίζεται ως η ικανότης να προσδώσουμε την συνολική προσοχή μας στην εργασία που πρέπει να επιτελέσουμε, τον συντονισμό που πρέπει να επιτύχουμε και την απόσπαση από εξωτερικούς περισπασμούς-ερεθίσματα. Από πολλές απόψεις, είναι από τους πλέον κρισίμους παράγοντες αθλητικής επιτυχίας. Όλοι οι αθλητές επιπέδου, αλλά και οι επιτυχημένοι άνθρωποι σε κάθε τομέα γενικώς, μπορούν και καταφέρνουν να βελτιστοποιήσουν την εστίαση τους. Είτε σε επίπεδο μεγάλης εικόνας πχ την άνοδο τη φυσικής-βιολογικής τους καταστάσεως ή σε κάποια δέσμη δεξιοτήτων εντός συγκεκριμένου χρόνου, δηλαδή κατά τη διάρκεια μιας αγωνιστικής η προπονητικής σεζόν. Η επίσης, να εστιάσουν στις άμεσες κινητικές λεπτομέρειες, όπως το να φθάσουν στο άριστο επίπεδο κινητικής δραστηριοποιήσεως των άκρων του σώματος (χεριών-ποδιών) κατά τη διάρκεια της προπονήσεως. Για όλα αυτά, το επίπεδο εστιάσεως τους είναι αναγκαστικά υψηλό.

Μία χαρακτηριστική ποιότητα των επιτυχημένων αθλητών είναι η ικανότητά τους να επικεντρώνονται σε στόχους-αντικείμενα δράσεως αρκετά έντονα κατά την ροή της προπονήσεως αλλά και του αγώνος ακόμη και υπό το καθεστώς άγχους. Η συμβουλή πάντα προς κάθε αθλητή επιπέδου αλλά και προς κάθε φερέλπιδος που θέλει να φθάσει στην κορυφή, σε κάθε άθλημα, είναι να εντείνει την προσοχή του σε αυτό που έχει σημασία για την εμπέδωση του σκοπού του και να αγνοήσει με κάθε τρόπο οτιδήποτε άλλο. Στην πραγματικότητα, οι στόχοι και τα αντικείμενα στα οποία εστιάζουμε όταν εξασκούμαστε και όταν αγωνιζόμαστε σχετίζονται ευθέως με το ποσοστό της επιτυχίας.

Κάνοντας ένα μικρό παραλληλισμό, μπορούμε να αναφερθούμε σε ορισμένες ενέργειες μας, όπως παρακολουθώντας με προσοχή βιντεοσκοπημένους αγώνες του αθλήματος μας, άλλων αθλητών, μελετώντας τακτικές και στρατηγικές, η κάνοντας το ίδιο για δικούς μας αγώνες. Ή ίσως αναλύοντας με προσοχή συγκεκριμένα σημεία και εξαγόμενα συμπεράσματα, ώστε να δημιουργήσουμε μέσω μίας νοητικής καταστάσεως «δημιουργικής φαντασίας» ένα πεδίο, μία πραγματικότητα. Η οποία με τον χρόνο εγκολπώνεται στην ίδια την πραγματικότητα μας και γίνεται σιγά σιγά τρόπος δράσεως μας. Εάν αντιθέτως εστιάζουμε συνεχώς σε αντικείμενα δευτερευούσης σημασίας, δηλαδή αντικείμενα εκτός αγωνιστικού προσωπικού κύκλου, και μάλιστα αρνητικά, ειδικώς σε θέματα της καθημερινότητος, ήσσονος σημασίας, δημιουργείται ένα «βαρίδι» που μας τραβά συνεχώς προς τα κάτω μειώνοντας η εξαλείφοντας τις πιθανότητες επιτυχίας μας.

Οι περισπασμοί μπορεί να είναι «εσωτερικοί» δηλαδή αρνητικές σκέψεις ή σκέψεις εκτός περιβάλλοντος αθλητικής εργασίας, ή εξωτερικοί, για παράδειγμα ο θόρυβος των φιλάθλων στις εξέδρες η οι φωνές των προπονητών, η συνολικώς οι ήχοι της γενικής δραστηριότητος επί του αγωνιστικού πεδίου.

Η εστίασις σχετίζεται σαφώς με το επίπεδο διεγέρσεως μας, το οποίο επηρεάζει εμμέσως τον έλεγχο των μυών και, κατά συνέπεια, την ακολουθούσα απόδοση μας. Για παράδειγμα, εάν επικεντρωνόμαστε στους φόβους μας (συγκεκριμένους) η στις φοβίες μας (εγκαθιδρυμένοι φόβοι για μεγάλα χρονικά διαστήματα), πιθανότατα θα αισθανθούμε νευρικοί και η ανησυχία μας θα είναι έκδηλη. Θα δημιουργηθεί μυϊκό σφίξιμο-τάση και θα επέλθει γρήγορος καρδιακός ρυθμός, και εννοείται κανένα από αυτά δεν είναι χρήσιμο για την απόδοσή μας. Από την άλλη πλευρά, εάν εστιάζουμε σε ό,τι είναι πραγματικά απαραίτητο και σχετικό με το έργο μας, τότε το σώμα μας ως βιολογική βάση θα ανταποκριθεί ανάλογα. Για παράδειγμα, αν είμαστε στο μέσον ενός αγώνος και το εσωτερικό σημείο εστιάσεως μας, δίνει εντολές του τύπου χαλάρωσε και απελευθέρωσε «ορμή», μέσω κινητικής ενεργείας, τότε το σώμα παραμένει σχετικά ήρεμο και χαλαρό και μπορεί να εκτελέσει με τον κατάλληλο μια τεχνική.

Από την άλλη πλευρά, εάν το σημείο εστιάσεως βρίσκεται νοητικώς, μέσω αποσπασματικών αναμνήσεων και εμβολίμων εικόνων, στο μέλλον ή παρελθόν (όπως η ανησυχία για το αποτέλεσμα του αγώνος ή η ανάμνησις κάποιου σημείου εντάσεως που προηγήθηκε), τότε η πιθανότης να εκτελεστεί σωστά η τεχνική μειώνεται. Να υπομνήσω ότι ακόμη και σε στιγμές πολύ υψηλής εντάσεως αναδύονται αστραπιαία μνήμες, κάτι που το έχουν βιώσει όλοι οι αθλητές «σκληρών αθλημάτων».

Εστιάζοντας σε αυτό που έχει πρωτεύουσα σημασία: Όταν το μυαλό είναι εστιασμένο στους καταλλήλους στόχους, το σώμα ανταποκρίνεται με τον τρόπο που γνωρίζει εκ γενετής συν την προπονητική κεκτημένη ανάμνηση που μεταλλάσσει τον αθλητή. Όταν όμως η εστίασις απομονώνεται σε λάθος αντικείμενα, το σώμα ανταποκρίνεται με αυξημένη μυϊκή τάση και άγχος, όπως προανέφερα, αυξάνοντας δραματικά τις πιθανότητες για λάθη. Άρα, το κλειδί είναι να γνωρίζουμε σε τι να επικεντρωθούμε. Η εστίασις μπορεί να χωριστεί σε δύο κατηγορίες: στα σχετικά σημεία εστιάσεως και στα μη σχετικά.

Σχετικά σημεία: Είναι εκείνα που έχουν στην πραγματικότητα άμεση σχέση και αντίκτυπο στην απόδοσή μας. Για παράδειγμα, ένα σχετικό σημείο εστιάσεως μπορεί να είναι η επιλογή του ρίνγκ η του «τατάμι», η χαλάρωσις του χεριού περισσότερο η λιγότερο, ή οι λέξεις υποδείξεως και εντολών. Όλα αυτά είναι «σχετικά» διότι επηρεάζουν την επιτυχία σε συγκεκριμένο αγωνιστικό χώρο. Είναι σχετικά επειδή έχουμε τον έλεγχο επάνω τους και φυσικά επειδή επηρεάζουν την απόδοσή μας.

Άσχετα σημεία εστιάσεως: είναι εκείνα στα οποία δεν έχουμε κανέναν έλεγχο και επίσης δεν έχουν άμεση σχέση με την απόδοση. Για παράδειγμα, ένας άσχετος παράγοντας για έναν μαχητή θα ήταν το πόσοι άνθρωποι τον παρακολουθούν, η τοποθεσία του τουρνουά- πρωταθλήματος ή τι μπορεί να πιστεύουν οι άλλοι προπονητές ή τα μέσα ενημερώσεως για αυτόν (αν και το τελευταίο επιδρά σε ευαίσθητους συναισθηματικά αθλητές). Αυτοί οι παράγοντες προσδιορίζονται ως άσχετοι διότι δεν έχουν πλήρη συνάφεια με την απόδοση. Ο αθλητής θα πρέπει να εκτελέσει την ίδια τεχνική από μία βάση ιδίων δεξιοτήτων πάντοτε, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και να βρίσκεται. Ένα λάκτισμα η ένα hook, μία ρίψις η κάποιο submission, είναι πάντοτε το ίδιο, ανεξάρτητα από το πόσοι θεατές φιλικοί η μη βρίσκονται στις κερκίδες, αρκεί να μην δημιουργούν φόβο αμέσου επαφής με τον αθλητή (βίαια επεισόδια).

Παρακάτω παρατίθενται περιληπτικά ορισμένα ενδεικτικά «άσχετα» σημεία εστιάσεως:

✓ Οι ενέργειες των αντιπάλων μας

✓ Οι ενέργειες των συμπαικτών μας (σε ομαδικά αθλήματα)

✓ Ο χώρος

✓ Οι γενικές αποφάσεις του προπονητή μας

✓ Οι οπαδοί

✓ Οι απόψεις των άλλων

Εάν δεν έχουμε, εν κατακλείδι, τον έλεγχο ενός παράγοντος, είναι «άσχετος» και δεν χρειάζεται να σπαταληθεί ενέργεια. Δεν συνδέεται με την απόδοση η την νίκη.