Ο Μάνος Μανουσέλης αναλύει για λογαριασμό του apexsports.gr τις βασικές αρχές του παιχνιδιού του Ολυμπιακού και φωτίζει όλες τις λεπτομέρειες που το καθιστούν μοναδικό. Οι συνήθειες και τα μοτίβα που “υποκαθιστούν” τα συστήματα και η ριζοσπαστική απόφαση του Μπαρτζώκα να θυσιάσει την ανάγκη να έχει τον απόλυτο έλεγχο.

Σπάνια βλέπει κανείς στα σπορ και ειδικά στα πιο δημοφιλή ομαδικά αθλήματα, ομάδες, παίκτες ή προπονητές να απολαμβάνουν μια κατά γενική ομολογία παραδοχή ότι είναι οι καλύτεροι. Ο Ολυμπιακός του Γιώργου Μπαρτζώκα, στην έκδοση της σεζόν 2022-2023 έχει καταφέρει να παίρνει σταλινικά ποσοστά στην ερώτηση ποια είναι η κορυφαία ομάδα στην Ευρώπη! Μιλάμε για μια διαφορετική πρόταση στο πως πρέπει να παίζεται το παιχνίδι στο υψηλό επίπεδο όταν ο στόχος είναι η νίκη μέσα από μια συνολική προσπάθεια.

Το σχέδιο του κόουτς τόσο στην άμυνα όσο και στην επίθεση είναι ξεκάθαρο και απλό, όχι βέβαια απλοϊκό. Βλέποντας μία προς μία τις φάσεις που κάνει ο Ολυμπιακός, σου έρχεται στο μυαλό ο όρος «complicated simplicity» που χαρακτήριζε την τριγωνική επίθεση του Τζάκσον και του Γουίντερ στους Μπουλς και τους Λέικερς μερικές δεκαετίες νωρίτερα. Η μπάλα δεν πρέπει να κολλάει στα χέρια κανενός για περισσότερο από ένα δευτερόλεπτο και οι πέντε παίκτες πρέπει να κινούνται στον χώρο με τέτοιο τρόπο, ώστε να βρίσκονται σε απόσταση μιας πάσας και να είναι αδύνατο για την άμυνα να δώσει βοήθεια χωρίς κόστος.

Στην κανονική περίοδο της Ευρωλίγκα ήταν ελάχιστες οι βραδιές που δεν λειτούργησε το πλάνο του Έλληνα προπονητή, τόσο λίγες που τις θυμόμαστε μία προς μία, τότε με την Αρμάνι στο Μιλάνο, με τη Βαλένθια στο ΣΕΦ, δυό φορές με τη Μονακό. Ακόμη και σε αγώνες που έλειψαν οι πιο ταλαντούχοι ή οι πιο έμπειροι παίκτες της ομάδας όπως ο Σλούκας, ο Βεζένκοφ ή ο Παπανικολάου, οι ερυθρόλευκοι παρέμειναν αποτελεσματικοί παίζοντας το ίδιο μπάσκετ και μένοντας πιστοί στις αρχές τους.
Ο βασικός κανόνας

Ο κυρίαρχος στόχος του προπονητικού σταφ του Ολυμπιακού είναι η δημιουργία μιας «pass first team», όπου και οι δώδεκα παίκτες θα δεσμεύονταν ότι θα πάσαραν την μπάλα στον συμπαίκτη τους και θα συνέχιζαν να κινούνται μέχρι να βρουν, όχι το πρώτο διαθέσιμο σουτ, αλλά το τέλειο ελεύθερο σουτ μέσα στα 24 δευτερόλεπτα που δίνει ο κανονισμός.

Ο Μπαρτζώκας έβαλε προτεραιότητες και αρχές και έπεισε όλους τους παίκτες, από τον Σλούκα ως τον Λούντζη, να τις υπηρετήσουν. Εννοείται πως ο καθένας έχει ξεχωριστό ρόλο και διαφορετική σημασία στη λειτουργία του γκρουπ, αλλά ταυτόχρονα όλοι ξέρουν πως μόνο μαζί μπορούν να πετύχουν τους υψηλούς στόχους που έχει ο οργανισμός.

Το αμυντικό “τείχος”

Η ομάδα, λοιπόν, μπήκε στη διαδικασία να αμύνεται μαζί (defend together) με έμφαση στην πίεση στην μπάλα και το pack the paint από τους υπόλοιπους τέσσερις δημιουργώντας έτσι ένα τείχος προστασίας γύρω από την ρακέτα, που όλη τη χρονιά και ειδικά στα κρίσιμα παιχνίδια, ήταν το θεμέλιο της επιτυχίας.

Προφανώς όλοι οι παίκτες έκαναν με το παραπάνω τη δουλειά τους στα μετόπισθεν, αλλά έχει νόημα να μπει ένα highlight στην αμυντική παρουσία του Φαλ και του Γουόκαπ. Ο ψηλός έκανε… μπούλινγκ σε όποιον σκεφτόταν να μπει στην ρακέτα, ενώ ταυτόχρονα έπαιζε ακόμη και άμυνα με αλλαγές απέναντι σε γκαρντ και ο «κοντός» σταματούσε σε σταθερή βάση τον κορυφαίο περιφερειακό των αντιπάλων. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η προσφορά των δύο συγκεκριμένων παικτών σε αυτό τον τομέα αποθεώθηκε από τους πάντες μέσα στον Ολυμπιακό στέλνοντας το μήνυμα ότι δεν είναι μόνο οι σκόρερ σπουδαίοι, αλλά και εκείνοι που κάνουν διαφορά στην άμυνα με την αφοσίωση και τη μαχητικότητα τους.

Το επιθετικό δόγμα

Πάμε στην επίθεση. Εκεί η βασική δουλειά των προπονητών είχε να κάνει με το να καταλάβουν οι παίκτες ποιος είναι ο στόχος σε κάθε κατοχή, δηλαδή ένα ελεύθερο spot up σουτ. Είναι πεποίθηση του Μπαρτζώκα (και όχι μόνο) ότι οι καλύτερες και πιο πετυχημένες ομάδες στον κόσμο είναι εκείνες που δημιουργούν ελεύθερα σουτ θέσης. Το επόμενο βήμα ήταν να πειστούν οι παίκτες ότι για να το πετύχουν έπρεπε να μεταβιβάζουν την μπάλα με μεγάλη ταχύτητα και να τη συνδυάζουν με την αντίστοιχη κίνηση χωρίς την μπάλα, ώστε να είναι πολύ δύσκολη η αποστολή της αντίπαλης άμυνας.

Ο Μπαρτζώκας μετά από τόσα χρόνια στην Ευρωλίγκα ξέρει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον τις απαιτήσεις που έχει η διοργάνωση. Εστησε, λοιπόν, μια επίθεση βασισμένη σε αυτοματισμούς, όπου το κυρίαρχο στοιχείο είναι ο ρυθμός και η δημιουργία συνηθειών στους παίκτες που θα τις χρησιμοποιούσαν εύκολα σε συνθήκες μεγάλης πίεσης και κούρασης – τόσο σωματικής, όσο και πνευματικής.

Θα προσπαθήσουμε να δείξουμε στους πίνακες που ακολουθούν τα βασικά στοιχεία της στόχευσης που έχει ο Ολυμπιακός στην επίθεση.

HAND OFF, FRONT CUT, BASELINE DRIVE, CUT FROM 45, CORNER 3p.

Η βασική επίθεση του Ολυμπιακού στο μισό γήπεδο ξεκινάει με τη λογική ότι οι ψηλοί, αφήνουν άδεια την ρακέτα, με στόχο να υπάρχουν ελεύθεροι χώροι και σωστές αποστάσεις. Εδώ μετά από hand off μεταξύ του 1 (Γουόκαπ ή Σλούκα) και του 5 (Φαλ ή Μπλακ) ψάχνουμε στο ίδιο play τέσσερις σημαντικούς αυτοματισμούς. Αμέσως μετά ο 2 (Μακ Κίσικ, Παπανικολάου) που βρίσκεται στη γωνία της ball side εκτελεί δυναμικά ένα front cut που συχνά δεν περιμένει η άμυνα και καταλήγει σε κάρφωμα.

Αν αυτός ο αυτοματισμός δεν δώσει αποτέλεσμα ο 1 διαβάζει την άμυνα με πρώτο στόχο το baseline drive, είτε αμέσως μετά την πάσα του ψηλού, είτε κάνοντας reject την στιγμή που γίνεται το σκριν στην μπάλα. Αν ο 1 δεν σκοράρει με τη διείσδυση τότε (όπως φαίνεται στο δεύτερο σχήμα) ο 3 που βρίσκεται στις 45 μοίρες κόβει στο καλάθι για να ένα πιθανό λέι απ. Η δεύτερη επιλογή πάσας για τον 1 είναι ο 2 που βρίσκεται στην γωνία έτοιμος να σουτάρει για τρεις πόντους.

BASELINE DRIVE, CORNER CUT

Ενας δεύτερος αυτοματισμός που είναι στις επιλογές του παίκτη 1 που κάνει baseline drive μετά από hand off και μια παρόμοια με την προηγούμενη δράση (όπως φαίνεται στο σχήμα) είναι να κινηθεί ο 3 που βρίσκεται στη γωνία στην πλάτη της άμυνας (back cut) την στιγμή που ο άσσος κάνει το drive και πατάει μέσα στη ρακέτα, υποχρεώνοντας την άμυνα να δώσει βοήθεια. Ο 3 έχει επιλογή να τελειώσει τη φάση, ή να βρει τον ελεύθερο συμπαίκτη του δίνοντας μια έξτρα πάσα στον 5 για κάρφωμα, ή στους σουτέρ 2 και 4 στην περιφέρεια.

BASELINE DRIVE, SAFE PASS BACK

Ενας σημαντικός αυτοματισμός μετά από drive είναι για τον Μπαρτζώκα η pass back μετά από drive, όπως συμβαίνει στο σχήμα με τον 2 που δημιουργεί το ρήγμα αλλά στη συνέχεια δεν βρίσκει λύση και η επιλογή του είναι να δώσει πάσα επιστροφής και ασφάλειας στον 4 που έρχεται πίσω του για να τον υποστηρίξει. Ο 4 μπορεί να επιτεθεί ο ίδιος στο close out ή, να γυρίσει την μπάλα στην άλλη πλευρά διαβάζοντας την άμυνα και παίρνοντας απόφαση ανάλογα με το τι του δίνει.

BASELINE DRIVE, PASS TO CORNER, EXTRA PASS TO 45 TO SHOT OR TO DRIVE

Εκείνο που δεν είναι διαπραγματεύσιμο για τον Ολυμπιακό είναι η επιλογή της έξτρα πάσας κάθε φορά που υπάρχει. Στο ίδιο format ο 2 δημιουργεί το ρήγμα με διείσδυση, πασάρει στη γωνία στον 3 και εκείνος με τη σειρά του κάνει μια ακόμη πάσα στις 45 μοίρες για τον 4 που μπορεί να σουτάρει για τρεις πόντους ή, να περάσει τον αντίπαλο του που βρίσκεται σε κίνηση και δεν μπορεί να σταματήσει και τις δύο επιλογές του.

PNROLL OFFENSE , HARD DIVE OF 5, LOOK FOR THE SKIP PASS

Οι αυτοματισμοί στις αντιδράσεις του Ολυμπιακού είναι αντίστοιχες και εξαιρετικά λεπτομερείς μετά από ball screens. Ανάλογα με το πως επιλέγει να παίξει η άμυνα, οι παίκτες έχουν προκαθορισμένες επιλογές που εκτελούν με μεγάλη ταχύτητα. Εδώ μετά από staggered έχουμε μια διάταξη με τέσσερις επιθετικούς έξω από τη ρακέτα και το ρήγμα να δημιουργείται από το ball screen του 5 στον 1. Στην προκειμένη περίπτωση ο X5 προστατεύει τη ρακέτα από το drive του 1 και η εντολή στον Φαλ είναι να βυθιστεί δυνατά στο κέντρο της ρακέτας υποχρεώνοντας τον Χ2, να εμπλακεί για να αποτρέψει ένα εύκολο καλάθι. Ο 1 τότε αυτόματα κάνει skip pass στον 2 που έχει τρεις επιλογές. Να σουτάρει, να πασάρει μέσα στη ρακέτα στον 5, ή να περάσει τον παίκτη του και να δημιουργήσει ένα ακόμη ρήγμα.

PNROLL OFFENSE, HARD DIVE OF 5, PASS BACK TO DUCK IN

Στην ίδια δράση ο 1 μπορεί μετά το ball pick να κάνει pass back στον 3 για να αλλάξει τη γωνία πάσας. Ο Παπανικολάου (3) με τη σειρά του θα βάλει την μπάλα στο κέντρο της ρακέτας στον Φαλ ο οποίος έχει κλειδώσει τον Χ5 (duck in)

PNROLL OFFENSE, HARD DIVE OF 5, PASS BACK – TWO MEN GAME AT THE SIDE

Στην ίδια επίθεση, ο 1 μετά το σκριν στην μπάλα από τον 5 αν δεν βρει άμεση λύση, έχει επιλογή να συνεχίσει την επίθεση με πάσα στον 4 και δεύτερο side pick n roll η, hand off μεταξύ του 4 και του 2.

PNROLL OFFENSE , Vs HEDGE DEFENSE, PASS AHEAD AND DUCK IN

Αν η άμυνα επιλέξει να αντιμετωπίσει το σκριν στην μπάλα μεταξύ του 1 και του 5 με παγίδα ή δυναμική βοήθεια του Χ5, όπως φαίνεται στο σχήμα μας, επιλέγεται και πάλι μια διάταξη με τέσσερις έξω και η εντολή στον 1 είναι να κάνει κάθε φορά γρήγορα pass ahead στον 4 που με την σειρά του από τη νέα γωνία πάσας θα βάλει εύκολα την μπάλα στον 5 με πλεονέκτημα, καθώς ο αντίστοιχος αμυντικός ψηλός δεν προλαβαίνει να επιστρέψει λόγω της ταχύτητας εκτέλεσης του Ολυμπιακού.

PNROLL OFFENSE , Vs HEDGE DEFENSE, PASS AHEAD AND STABEDE ACTION

Μια δεύτερη επιλογή απέναντι σε άμυνα hedge out στα ball picks είναι να πάρει ο 3 (Μακ Κίσικ) την μπάλα μετά την παγίδα στον 1 και να επιτεθεί στην βοήθεια με drive (stabede action).

PNROLL OFFENSE , Vs UNDER DEFENSE, PASS AHEAD AND DUCK IN

Συχνά απέναντι στον Γουόκαπ η άμυνα επιλέγει να πάει κάτω από το σκριν καθώς δεν είναι σταθερός σουτέρ. Σε αυτή την περίπτωση ο ψηλός έχει δύο επιλογές: Να κάνει repick ή, να βουτήξει δυνατά στο καλάθι και να πάρει την πάσα από την γωνία καθώς η εντολή του 1 είναι να κάνει front pass στον 3 μετά το σκριν στην μπάλα.

PNROLL OFFENSE , Vs ICE DEFENSE, SPAIN PICK N ROLL

Η επίθεση του Ολυμπιακού δυσκολεύτηκε αρκετά στη σειρά με την Φενέρ, καθώς οι Τούρκοι επέλεξαν να μη δώσουν βοήθεια από τον παίκτη που μάρκαρε τον Βεζένκοφ. Η επιλογή του Μπαρτζώκα ήταν να χρησιμοποιήσει την αμυντική τακτική του Ιτούδη, για να ανοίξει διαδρόμους στον Σλούκα παίζοντας Spain pick n roll. Την στιγμή που ο Φαλ έκανε το σκριν πάνω στην μπάλα, ο Βεζένκοφ έκανε back pick στο Χ5 της Φενέρ. Σε κανονικές συνθήκες ο παίκτης που έπρεπε να κλείσει τον διάδρομο στον Κώστα θα ήταν ο Χέιζ, αλλά επειδή ήταν υποχρεωμένος να μείνει κοντά στον Βεζένκοφ δεν βοήθησε ποτέ και αυτό ήταν ένα από τα σημεία κλειδιά του game 5 στο ΣΕΦ που έστειλε τους ερυθρόλευκους στο Κάουνας.

Αντί επιλόγου 1: Κατά κανόνα, ούτε ο ίδιος ο Μπαρτζώκας, αλλά ούτε και οι παίκτες του δεν ξέρουν τι ακριβώς θα κάνουν όταν μπαίνουν στο γήπεδο για να εκτελέσουν στην επίθεση. Η δουλειά του προπονητή έχει γίνει στην προπόνηση, όταν έχει διδάξει το πως θέλει να αντιδράσουν ανάλογα με τον τρόπο που θα επιλέξει να τους αντιμετωπίσει η άμυνα. Ο προπονητής, λοιπόν, είναι ο πρώτος που βάζει το εγώ του και την ανάγκη να έχει τον έλεγχο κάτω από το εμείς.

Αντί επιλόγου 2: Η λέξη «συμπαγής» (solid) είναι κλειδί στην αγωνιστική ταυτότητα του Ολυμπιακού, τόσο αμυντικά, όσο και επιθετικά. Δεν είναι τόσο το τι κάνει, όσο το πόσο καλά το κάνει, το πόσο πολύ υποστηρίζουν οι παίκτες το πλάνο, βάζοντας σε σταθερή βάση το «εμείς» πάνω από το εγώ. Αθλητές που παίρνουν πολλά χρήματα είναι λογικό (και πρέπει) να έχουν εγωισμό. Ο Μπαρτζώκας και οι συνεργάτες του δουλεύουν καθημερινά με εργαλεία όπως το βίντεο και η ατομική προπόνηση για να τους πείσουν όλους – και τους franchise players – ότι αυτός ο τρόπος είναι ο καλύτερος, για να πάρεις μεγάλα αποτελέσματα, ώστε όλοι να βγουν κερδισμένοι όταν θα γίνει ταμείο.